Systeemdenken en Systemisch Werken – twee lenzen, één werkelijkheid
Ik krijg regelmatig de vraag wat LeanDialogue® eigenlijk doet met het systemische. Een terechte vraag, want in ons groeimodel – waarin we werken met anders kijken, anders vragen en anders denken – leunen we sterk op de principes van systeemdenken, maar zien we systemisch werken juist als een waardevolle aanvulling binnen het onderdeel anders denken.
In dit artikel leg ik uit hoe deze twee perspectieven zich tot elkaar verhouden, waarom ze elkaar versterken en hoe ze samenkomen in de dagelijkse dialoog op de werkvloer.
Twee manieren om naar dezelfde werkelijkheid te kijken
Hoewel de woorden vaak door elkaar worden gebruikt, verwijzen systeemdenken en systemisch werken naar twee fundamenteel verschillende manieren van waarnemen.
Systeemdenken – begrijpen hoe het geheel functioneert
Systeemdenken helpt ons zien hoe onderdelen van een organisatie met elkaar verbonden zijn. Het richt zich op de logica van het systeem: processen, informatiestromen en terugkoppelingen. Het is een manier van anders kijken – niet naar losse gebeurtenissen, maar naar patronen en verbanden.
Het vindt zijn oorsprong in de cybernetica en het werk van mensen als Stafford Beer en Peter Senge, die organisaties zagen als levende systemen die zich voortdurend aanpassen aan hun omgeving. Systeemdenken brengt structuur in complexiteit. Het ordent de buitenwereld.
Systemisch werken – ervaren hoe het geheel op je inwerkt
Systemisch werken daarentegen helpt ons voelen wat er in de onderstroom gebeurt. Het kijkt niet alleen naar de formele structuur, maar naar de energetische verhoudingen en onbewuste dynamieken tussen mensen: verbondenheid, ordening en balans.
Het vindt zijn oorsprong in het fenomenologisch werk van Bert Hellinger en latere organisatieopstellers als Gunthard Weber. Systemisch werken maakt zichtbaar wat niet gezegd wordt, maar wél invloed heeft. Het ordent de binnenwereld.
De essentie van het verschil
- Systeemdenken helpt begrijpen hoe het systeem werkt.
- Systemisch werken helpt ervaren wat het systeem van je vraagt.
Beide perspectieven kijken naar dezelfde werkelijkheid, maar vanuit een ander vertrekpunt.
Het ene is cognitief, het andere ervaringsgericht.
Het ene kijkt naar structuren en processen, het andere naar relaties en gevoelens.
In de praktijk zijn ze niet elkaars tegenpolen, maar elkaars complement.
Het is precies in het spanningsveld tussen zien en voelen, structuur en relatie, hoofd en hart dat bewust leiderschap ontstaat. Onderstaande tabel geeft een mooi overzicht
Twee perspectieven die elkaar versterken binnen LeanDialogue®
De ontmoeting in de dialoog
Binnen LeanDialogue® komen deze werelden samen in de dialoog zelf. De dialoog is de plek waar de binnenwereld en buitenwereld elkaar raken, waar cijfers, processen en dashboards (de buitenkant) verbonden worden met houding, gedrag en overtuigingen (de binnenkant).
Maar de dialoog is méér dan het snijvlak van twee perspectieven. Het is ook de plek waar mensen elkaar ontmoeten. In iedere verbale en non-verbale uitwisseling ontmoeten twee interne dialogen elkaar, twee binnenwerelden die allebei proberen grip te krijgen op wat er buiten gebeurt.
Juist in dat samenspel ontstaat iets nieuws: een gedeeld beeld van de werkelijkheid, waarin we samen kunnen besluiten, leren en bewegen.
Soms leidt dat tot harde resultaten – betere prestaties, scherpere processen en soms juist tot zachte resultaten – meer verbinding, vertrouwen en rust. Beide zijn nodig om een organisatie vitaal te houden.
Daarom zeggen we binnen LeanDialogue® ook:
Je kunt altijd ingrijpen in de buitenwereld, maar je hebt de binnenwereld nodig om impact te maken.
De effectiviteit van leiderschap hangt niet af van hoeveel je weet, maar van de mate waarin je bewust kunt schakelen tussen deze twee werkelijkheden.
- De leider die alleen systeemdenkt, verliest de mens uit het oog.
- De leider die alleen systemisch voelt, verliest de structuur uit het oog.
- De leider die beide beheerst, creëert balans – en daarmee veerkracht in zijn organisatie.
Het LeanDialogue® Groeimodel – anders kijken, anders vragen, anders denken
Ons groeimodel helpt leiders in hun ontwikkeling precies die verbinding te maken.
- Anders kijken – via het LeanDialogue Room raamwerk – maakt de complexiteit van de buitenwereld zichtbaar en ordent processen en prestatiestromen.
- Anders vragen – via het LeanDialogue Kompas – structureert de sociale dialoog, zodat teams in gesprek blijven over wat echt belangrijk is.
- Anders denken – via de Psychologie van LeanDialogue – verbindt het systemische met het rationele: het bewust worden van patronen, overtuigingen en conditioneringen die invloed hebben op de manier waarop we waarnemen, besluiten en communiceren.
Zo leren leiders en teams niet alleen hun systeem beter te zien, maar ook beter te doorleven.
Ze leren vanuit dezelfde werkelijkheid te kijken en van daaruit iedere keer weer de grootst mogelijke stap te zetten – niet vanuit druk, maar vanuit balans.
Tot slot
LeanDialogue® ziet systeemdenken en systemisch werken niet als twee kampen, maar als twee lenzen die samen scherpte brengen in een steeds complexere wereld. Wie leert schakelen tussen die lenzen, ontwikkelt een nieuw soort leiderschap: leiderschap dat niet alleen stuurt op prestaties, maar ook luistert naar wat het systeem nodig heeft om te groeien.